Samatabbixiye ku sugan magaalada Mandalay ee dalka Burma ayaa BBC-da u sheegay in uu gacmaha oo qaawan u uku qodayey burburka, isaga oo isku dayaya inuu dadka caawimaad codsanaya ka soo saaro, kadib markii dhul-gariir 7.7 darajo ah uu ku dhuftay bartamaha Myanmar Jimcihii.
“Dadku waxay ku qaylinayaan i caawiya, i caawiya, waxaan dareemayaa rajo la’aan,” ayuu yiri ninkan, oo qayb ka ah koox samatabbixin ah oo ka kooban muwaadiniin.
Qof kale oo badbaaday ayaa sheegtay sida ay u maqlaysay cododka dadka ku xayirmay gudaha hoteelka kaas oo dumay.
“Waxaan maqli karaa hooyooyinka ooyaya, saaxiibo, sababtoo ah caruurtoodu waxay weli ku jiraan dhismaha. Waa quus in la daawado,” ayey tiri haweeynayday macallimada ah.
“Dhulgariirkan gabi ahaanba waa masiibo,” ayay intaa raacisay. “Waxaan u baahanahay gargaar
Sida laga soo xigtay tirooyinka rasmiga ah, ugu yaraan 144 qof ayaa naftooda ku waayey Myanmar, iyadoo in ka badan 700 ay ku dhaawacmeen. Laakiin, dhisidda sawir cad oo ku saabsan waxa dhab ahaan ka dhacaya dalka Koonfur-bari Aasiya ma aha mid sahlan.
Gelitaanka ayaa xaddidan tan iyo 2021-kii, markaasoo millatari ay xukunka kula wareegeen afgambi. Saxafiyiinta ajnabiga ah ayaa dhif iyo naadir loo ogolyahay inay si rasmi ah u soo galaan dalka sababo la xiriira xaddidaadda xorriyadda saxaafadda.
Dad badan oo la hadlay BBC, iyo warbaahinta kale, magacyadooda lama sheegin sababo amni awgood.
Markii dhulgariirku dhacay mid ka mida shaqaalaha gurmadka ayaa sheegay in dad -qaar dhaawacyo qaba ay ku ordeen waddooyinka,iyagoo qaylinaya oo ooyaya, iyadoo Isbitaalka Guud ee Mandalay uu noqday mid ku dhow inuu la buuxsamo bukaanno.
Mandalay ayaa noqotay “goob musiibo ah,” mid ka mid ah dadkii badbaaday ayaa u sheegay BBC.
“Waxay la mid tahay magaalo burbursan, qaar baa weli ku hoos xayiran burburka,” ayay tiri. “Waxay ahayd mid aad u daran. Aad bay u daran tahay oo weligay ma arag wax sidaas oo kale u gariiraya.”
Gariirku wuxuu ahaa mid aad u xoogan, waxaana si wanaagsan looga dareemay meel ka baxsan xudduudaha Myanmar – ee Shiinaha iyo Thailand
Magaalada Mandalay oo ah magaalada labaad ee ugu weyn dalka Myanmar, sawirrada warbaahinta bulshada ayaa muujinayay dhismayaal burburay, oo ay ku jiraan qeybo ka mid ah qasriga boqortooyada ee taariikhiga ah.
Buundo 90 jir ah ayaa duntay, halka qeybo ka mid ah wadada weyn ee xiriirisa Yangon, oo ah magaalada ugu weyn Myanmar, iyo Mandalay ay kala go’day.
Mid ka mid ah dadka deggan Yangon ayaa u sheegay barnaamijka Newsday ee BBC-da in gariirku uu ahaa “mid aad u xooggan” oo socday ku dhawaad afar daqiiqo.
Ninkan oo magaciisa qariyey sababo ammaan dartood, ayaa ka sheekeeyay in hurdo indha gadudusi uu kaga soo toosay dhismaha oo si xoog leh u gariiraya.
“Waxay socotay qiyaastii saddex ilaa afar daqiiqo,” ayuu yidhi. “Waxaan helayay fariimaha asxaabta waxaanan ogaaday inaysan ahayn Yangon oo kaliya, laakiin sidoo kale meelo badan oo dalka ah.”
Aagga caasimadda Myanmar ee Nay Pyi Taw, samatabbixiye ayaa BBC-da u sheegay in ay tageen guri uu qof ku go’doonsan yahay, balse “ma aysan u suuragelin in dibadda loo soo saaro”.
Qofka shaqaalaha ah ayaa markii dambe meydka iyo hal qof oo xaalad halis ah ka soo qaaday dukaanka dahablaha. Dadkii dukaanka gacanta ku hayay ayaa u sheegay in 17 qof ay weli ku xayiran yihiin.
“Waxaan kaliya ku heli karnaa dadka meeshii an ka maqalno iyaga,” ayuu yiri samatabixiyahan.
Mas’uuliyiinta Myanmar ayaa ku dhawaaqay “goobta dhaawacyada ballaaran,” ee Isbitaalka Guud ee Nay Pyi Taw, , halkaas oo bukaannadu ay jiifaan sariiro meelaha bannaanka ah iyagoo faleebooyin ku xiran yihiin.
Taliska militariga ayaa sidoo kale sameeyay codsi naadir ah oo ku aaddan kaalmada caalamiga ah, iyagoo ku dhawaaqay xaalad degdeg ah oo ka jirta lix gobol.
“Waxaan dooneynaa in bulshada caalamka ay soo dirto caawimaad bini’aadantinimo sida ugu dhaqsaha badan,” ayuu yiri madaxda milatariga Min Aung Hlaing.
Hay’adda caalamiga ah ee Dhakhaatiirta Aan Xuduudda Lahayn (MSF) ayaa u sheegtay BBC inay ku dhibtooneyso inay gaarto aagagga ay saameeyeen dhul-gariirku.
Kooxdeeda la diray Jimcihii dib ayaa dib u soo laabtay sababtoo ah waddooyinka muhiimka ah ayaa burburay, oo ay ku jiraan waddo weyn oo ka timaada Yangon ilaa Naypyidaw iyo Mandala,, sida uu sheegay madaxda hawlaha MSF ee Myanmar Federica Franco.
Dad ka baxsan Mandalay iyo Myanmar ayaa sidoo kale ku dhibtooday inay la xiriiraan eheladooda.
Shin Thant Sanar, oo ah ardayad ka timi Myanmar oo dhigata jaamacadda Sheffield, ayaa u sheegtay BBC inay ku soo toosay wicitaan deg-deg ah oo ka yimid hooyadeed. Codka walaaca ayaa ka muuqday hooyadeed iyadoo sheegtay in dhismayaal ay ku burbureen agteeda.
“Daqiiqado ka dib, eedaday ayaa soo gashay, iyadoo ooynaysa; wax walba way wayday. Waxay ahayd daqiiqad qalbi jab ah, oo ay ka sii dartay markii khadadka telefoonada la gooyay,” ayey tiri ardayadu
Qoyskeeda ma dhaawacmin, “laakiin burburka waa mid aan la qiyaasi karin,” ayay tiri.
“Maadaama waqtiga salaadda Jimcaha uu ahaa, waxaan ogaaday in dad badan ay ku jireen masaajidda oo sidoo kale burburtay, dad badanna ay ku dhaawacmeen, dhimasho iyo dhaawacna ay geysteen.
“Waddooyinka iyo dhismayaasha aan ku koray waa kuwo aan la aqoonsan karin.”
Saxafiga BBC ee ku sugan Bangkok ayaa dareemay dhul-gariirka oo isku dayay inuu la xiriirto saaxiibbadis iyo qoyska ku sugan Myanmar, laakiin ma aysan heli karin xiriir muddo dheer.
Markii ugu dambeysay, muwaadin ka tirsan Mandalay ayaa u sheegay inay jiraan dhismayaal dhowr ah oo burburtay iyo tiirarka layrarka oo la jartay.
“Magaaladu waa mid qasan oo gebi ahaanba burburay,” ayuu yiri muwaadinka.
Guilaume D’Agaro, oo ah macallin luuuqda Ingriiska oo ku sugan Yangon, ayaa sheegay in dhul-gariirku uu ahaa “mid carruurta cabsi badan galiyey”, kuwaas oo da’doodu u dhexeyso seddex ilaa 12 sano.
Wuxuu sheegay inuu la kulmay koronto la’aan iyo hakad internet ah, taasoo siyaadinaysa dhibaatooyin in aad la xiriiri karto saaxiibbada iyo qoyskaga Mandalay.
